του Μιχάλη Τρεμόπουλου*
Στην εποχή της κλιματικής αλλαγής, της ανεπάρκειας των φυσικών πόρων, της επισιτιστικής κρίσης, της οικονομικής αστάθειας, της ψυχολογικής κατήφειας και της κοινωνικής αναταραχής, ένα νέο πρότυπο οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης αναδύεται ως ευκαιρία μέσα από τα αδιέξοδα της οικονομίας του ανταγωνισμού: η αλληλέγγυα και συνεργατική οικονομία. Κι έχει τη σημασία και τη συμβολή της στην επίλυση των κρίσεων
Τι είναι όμως η «αλληλέγγυα οικονομία»;
Πρόκειται για ένα νέο τρόπο οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής οργάνωσης, που ως βασικό χαρακτηριστικό έχει την εκπλήρωση των πραγματικών και πρωταρχικών ανθρώπινων αναγκών σε αγαθά και υπηρεσίες μέσα από μια ήπια οικονομική και επιχειρηματική δράση, η οποία βασίζεται στην οικειοθελή συνεργασία και την αλληλοβοήθεια. Η αλληλέγγυα οικονομία ενσωματώνει στη λειτουργία της και άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά, όπως η αμεσοδημοκρατική συμμετοχή των μελών κάθε τέτοιου θεσμού στις αποφάσεις του, η συνεχής εκπαίδευση, ο σεβασμός των ανθρώπινων, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων αλλά και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών ιδιαιτεροτήτων κάθε περιφέρειας, η τοπικοποίηση (αποκεντρωμένη τοπική διάσταση) ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, η έρευνα του καινούργιου, ο πειραματισμός και η εξέλιξη υπό οικολογικούς όρους. Υπό την έννοια αυτή, η αλληλέγγυα οικονομία περιέχει και τα βασικά χαρακτηριστικά της οικολογικής και αειφόρου ανάπτυξης, αφού μάλιστα οι περισσότερες από τις εναλλακτικές συνεταιριστικές οργανώσεις στην Ευρώπη είχαν να κάνουν ιστορικά με την παραγωγή βιολογικών τροφίμων και την παραγωγή και εγκατάσταση συστημάτων από το χώρο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Τι είναι όμως η «αλληλέγγυα οικονομία»;
Πρόκειται για ένα νέο τρόπο οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής οργάνωσης, που ως βασικό χαρακτηριστικό έχει την εκπλήρωση των πραγματικών και πρωταρχικών ανθρώπινων αναγκών σε αγαθά και υπηρεσίες μέσα από μια ήπια οικονομική και επιχειρηματική δράση, η οποία βασίζεται στην οικειοθελή συνεργασία και την αλληλοβοήθεια. Η αλληλέγγυα οικονομία ενσωματώνει στη λειτουργία της και άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά, όπως η αμεσοδημοκρατική συμμετοχή των μελών κάθε τέτοιου θεσμού στις αποφάσεις του, η συνεχής εκπαίδευση, ο σεβασμός των ανθρώπινων, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων αλλά και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών ιδιαιτεροτήτων κάθε περιφέρειας, η τοπικοποίηση (αποκεντρωμένη τοπική διάσταση) ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, η έρευνα του καινούργιου, ο πειραματισμός και η εξέλιξη υπό οικολογικούς όρους. Υπό την έννοια αυτή, η αλληλέγγυα οικονομία περιέχει και τα βασικά χαρακτηριστικά της οικολογικής και αειφόρου ανάπτυξης, αφού μάλιστα οι περισσότερες από τις εναλλακτικές συνεταιριστικές οργανώσεις στην Ευρώπη είχαν να κάνουν ιστορικά με την παραγωγή βιολογικών τροφίμων και την παραγωγή και εγκατάσταση συστημάτων από το χώρο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Η κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία αρνείται τη λομπίστικη λογική και το συνεχνιασμό ενώ πιστεύει και στηρίζεται στη κοινωνία των ενεργών πολιτών. Ο έμπρακτος χαρακτήρας της αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας σήμερα είναι η ενεργοποίηση όλων στο σχεδιασμό δράσεων κοινωνικής επιχειρηματικότητας και στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα και από την ανάληψη πρωτοβουλιών συνεργατισμού και κοινωνικών συμπράξεων σε κάθε Δήμο.
Ο σχεδιασμός της ή και η ορολογία ποικίλλουν σημαντικά από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα στις ισπανόφωνες χώρες χρησιμοποιούν συνήθως την έκφραση «λαϊκή οικονομία» ή «οικονομία της αλληλεγγύης». Οι αγγλοσάξονες χρησιμοποιούν τον όρο «οικονομία ή ανάπτυξη της κοινότητας» (community development). Στη Γαλλία και τη Φινλανδία ανατρέχουν σε όρους κοινωνικής οικονομίας (βλέπε μορφή συνεταιρισμών). Όλες αυτές οι διαφορετικές ορολογίες παραπέμπουν σε μια μεγάλη γκάμα διαφορετικών μορφών των οργανώσεων με σκοπό την ενδυνάμωση της αλληλεγγύης και της συνεργασίας. Γενικά θα λέγαμε ότι ισχύει η ιδέα του «τρίτου τομέα», μεταξύ του παραδοσιακού και ιδιωτικού τομέα[1].
Ήδη στην Ευρώπη αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο υπάρχουν πολλά ελπιδοφόρα παραδείγματα αλληλέγγυας οικονομίας, δίκαιου εμπορίου και αυτοδιαχειριζόμενων επιχειρήσεων. Ξεκινούν συνήθως από τις Υπηρεσίες αλλά επεκτείνονται και στους τομείς της ενέργειας, του εμπορίου, της οικοδομής, του πολιτισμού, των τροφίμων, της εκπαίδευσης, των εκδόσεων, ακόμη και της βιομηχανίας, όπως ο γνωστός συνεταιρισμός του Μοντραγκόν στη Χώρα των Βάσκων. Ως προς το μέγεθός τους μπορούν να περιλάβουν από μερικές δεκάδες έως και μερικές δεκάδες χιλιάδες μέλη. Άλλες λειτουργούν απομονωμένα και άλλες έχουν ήδη οδηγήσει στη δημιουργία δικτύων συνεργασίας, σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και πέρα από τα εθνικά τους σύνορα. Παραδείγματα εθνικών δικτύων αυτοδιαχειριζόμενων επιχειρήσεων αποτελούν το MES στη Γαλλία, το APRESGE[2] στην Ελβετία, το RES[3] στην Ιταλία, το REAS στην Ισπανία, το XES στην Καταλωνία, το SAW-B[4] στη Βαλονία – Βρυξέλλες αλλά και εκτός Ευρώπης το USSEN[5] στις ΗΠΑ ή το FBES[6] στη Βραζιλία, καθώς και μια σειρά τέτοιων δικτύων σε Αργεντινή, Βενεζουέλα και Κολομβία, ενώ φέτος δημιουργείται στη Βαρκελώνη το RIPESS[7] Europe, ένα ευρύτερο δίκτυο για την «Αλληλέγγυα Οικονομία στην Ευρώπη».
Τα δίκτυα αλληλέγγυας οικονομίας, εκτός από την αύξηση του κύκλου εργασιών και την οικονομική ενδυνάμωση των επιχειρήσεων που συμμετέχουν, βοηθούν στην ανταλλαγή εμπειριών, στη μεταφορά τεχνογνωσίας, στη διαμόρφωση μιας νέας ευρωπαϊκής εναλλακτικής πολιτικής στο χώρο της οικονομίας και τη βελτίωση της σχετικής ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Ως προς τις πρωτογενείς συνεταιριστικές και αλληλέγγυες επιχειρήσεις, έχουμε μια αλυσιδωτή έκρηξη τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη αλλά και σε όσα μέρη του κόσμου πλήττονται από την οικονομική και κοινωνική κρίση. Μερικά παραδείγματα:
- BEST[9], εταιρεία χωροταξικών μελετών στο Βερολίνο
- Trade Africa 2000plus Ltd, εταιρεία συνεργασίας και ανταλλαγών συνδικάτων Ευρώπης και Αφρικής με έδρα τη Σκοτία.
- Kai Ehlers[10], Εναλλακτικές εκδόσεις στο Αμβούργο
- Attac[11], Συμβουλευτικό Γραφείο Επιχειρήσεων, Ελβετία & Γερμανία
- Ιnnova eG, Κέντρο Οικολογικών Ερευνών με έδρες στην Ιταλία & Γερμανία
- ΒΙΒΕR Trias, ιαματικό θεραπευτήριο στην Αυστρία
- Mut Vitz Café RebelDía, συνεταιριστική επιχείρηση καφέ στο Μεξικό
- CCEDN, κολέγιο οικονομικών σπουδών στο Βανκούβερ του Καναδά
- Σπόρος κ.α.-Ελλάδα
- Δίκτυα ανταλλαγής /τράπεζες χρόνου /τοπικά νομίσματα /συνεταιρισμοί παραγωγών-καταναλωτών
- Τα αυτοδιαχειριζόμενα ταμεία περίθαλψης, εξαιρετικά διαδεδομένα στη Γαλλία και το Βέλγιο και οργανωμένα στην ΑΙΜ.
Τα παραδείγματα είναι δεκάδες και αυξάνονται καθημερινά. Ας ελπίσουμε ότι τα ψήγματα αλληλέγγυας οικονομίας που υπάρχουν στην αλληλοβοηθητική παράδοση της ελληνικής κοινωνίας θα μπορέσουν σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς να μετατραπούν σε ολόκληρο κοίτασμα.
* Ο Μιχάλης Τρεμόπουλος είναι Ευρωβουλευτής και Περιφερειακός Σύμβουλος Κεντρικής Μακεδονίας
* Ο Μιχάλης Τρεμόπουλος είναι Ευρωβουλευτής και Περιφερειακός Σύμβουλος Κεντρικής Μακεδονίας
[1] Eme B., Gardin L., Laville J-L., « L’economie sociale en pratique ». Transversales, Sciences et Cultures, no 39, mai – juin 1996
Θα θέλαμε απλώς να επισημάνουμε για το " Πρόκειται για ένα νέο τρόπο οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής οργάνωσης" ότι ο Συμμετοχικός Συνεταιριστικός Τομέα της Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας είναι ένα δοκιμασμένο μοντέλο ηλικίας τουλάχιστον 150 ετών, μέσα στα οποία έχει υποστεί πολλαπλές βελτιώσεις.
ΑπάντησηΔιαγραφήΛουκάς Μπρέχας
Για το Δίκτυο ΚΑΠΑ